Anton de Kom

Als je deze route op maandag, donderdag of vrijdag loopt koop je op de markt sopropo die je thuis gaat maken. Lees hier meer over het koken van sopropo: https://www.amsterdamsepoort.nl/sopropo-koken/

Je loopt nu over het Anton de Komplein. Een groot, wijds plein genoemd naar een Cornelis Gerhard Anton de Kom, een in Suriname geboren anti-koloniale schrijver en nationalist. Een iconische man die veel betekent voor de Nederlandse en Surinaamse geschiedenis. We doen hem te kort als we in een paar woorden je proberen te vertellen wie Anton de Kom is, en wat hij voor de mensheid heeft betekend – en nog steeds betekent. Daarom vertellen we hier iets over de twee werken die je op deze plek over hem vindt, en bieden we je een lees- en kijklijst aan met documentatie die meer over zijn leven en inzet vertellen.

Het standbeeld

Het standbeeld staat sinds 24 april 2006 bovenaan de trap bij het Anton de Komplein, aan de Bijlmerdreef. Het is een beeld naar ontwerp van Jikke van Loon, waarbij het beeld niet alleen fysiek op de Kom wilde laten lijken maar ook verbeelding moest geven aan zijn karakter. Voor het eerste werk heeft van Loon hout van de Gele Kabbes (boom) uit Latijns Amerika naar Amsterdam gehaald, door met dit materiaal te werken refereert van Loon ook indirect naar de Kom, die “uit het goede hout is gesneden”. Het beeld dat er nu staat is gemaakt van brons, de eerste houten versie is opgenomen in de collectie van het Rijksmuseum. Het uiteindelijke beeld is larger than life en heeft een afmeting van 350x400x200cm. Op het sokkel van het beeld staat een tekst, waarbij de laatste regel afkomstig is uit het gedicht ‘Vaarwel, Akoeba vaarwel’ van de Kom: 

Vrijheidsstrijder, Verzetsheld, Schrijver, Vakbondsman, Activist, Banneling 

Deze wereldburger is een voorbeeld voor ons allemaal. 

Strijden ga ik! Eerst na d’overwinning kom ik terug.

Het beeld pronkt bovenaan de trap maar er is er al sinds de stemming voor de winnende kunstenaar spanning geweest rondom het beeld. In de eerste instantie zou namelijk Henri Renfrum zijn gekozen als winnaar totdat een (onaangekondigde) internetstemming van Loon als winnaar aanwees. Het committee vond het ontwerp van van Loon namelijk niet passen bij Anton de Kom; zij vond dat, door de Kom met een ontbloot bovenlijf af te beelden, hij lijkt op een tot slaaf gemaakte. De afgehakte hand zou lijken op de onmenselijke omstandigheden waarin tot slaaf gemaakten leefden en er lag veel nadruk op zijn geslachtsdeel. Anton de Kom was immers geen tot slaafgemaakte, hij was een vrij man. Toch is het beeld onthuld. In deze video hoor en zie je hoe het er op de dag van de onthulling aan toe ging. Ook na de onthulling is nog veel gedebatteerd over het standbeeld; mocht het blijven of moest het weg? Het beeld is, zoals je ziet, blijven staan. 

Muurschildering Anton de Kom

Een andere verbeelding van Anton de Kom is in september 2020 gemaakt door Hedy Tjin, als muurschildering onder de viaduct van de Flierbosdreef, grenzend aan het Anton de Komplein. Je ziet de Kom in een pak, met hoed op. Een compleet andere verbeelding dan het standbeeld. Tjin heeft de man bewust in een pak afgebeeld, als een reactie op het naakte standbeeld. Ze wilde de Kom als wijze man afbeelden, iemand die iets te vertellen heeft. De schildering is onderdeel van een campagne die de Canon van Nederland onder de aandacht van jongeren moet brengen, want de Kom is daar vorig jaar (eindelijk) in opgenomen.  Voor haar werk heeft Tjin drie pilaren/muren gebruikt. Op de linker pilaar staat ‘Leer en Respecteer’, een boodschap die naar haar idee goed past bij de boodschap die de Kom uitdroeg. Op de rechter pilaar staat meer informatie over de Kom een QR code die leidt naar een website met meer informatie over het project. 

Om te kijken: 

• Publieke intellectuelen: Anton de Kom. Een avond in de Balie (in 2018) waar schrijver Karin Amatmoekrim, die speciaal voor deze avond een essay schrijft, en politicus Sylvana Simons in gesprek gaan over de ideeën van Anton de Kom na zijn overlijden: wat betekent tegen de stroom in denken en streven naar verandering, en wat roept dat op?
• Documentaire ‘Children of Surinam’ (1988, MTV ) over Anton de Kom en onthulling monument 1990 van The Black Archives. 

Om te lezen: 

• Wij slaven van Suriname: Zijn boek, Wij slaven van Suriname, publiceert hij in 1934. Wij slaven van Suriname is een aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing.  Het schrijven is tot vandaag de dag nog relevant én te verkrijgen in de meeste boekwinkels want het maakt koloniale machtsstructuren inzichtelijk voor een groot publiek; structuren waar we anno 2021 mee te maken hebben.